Minister Hendrikus Colijn in de karikatuur

Politicus op de hak
De vroegere voorzitter van de ministerraad van Nederland in de jaren 1933-1939 — Hendrikus Colijn (1869-1944) — is evenals zovele andere politici niet zelden het doelwit geweest van karikaturisten van links en van rechts, in kranten en tijdschriften. Omstreeks 1935 zijn daarvan honderd stuks bijeengebracht en uitgegeven in de Libelle-serie van uitgeverij Bosch & Keuning te Baarn. Het werd door de omvang een dubbelnummer, met een slappe kartonnen band, in plaats van de exemplaren met een papieren omslag. Die andere editie kostte toen 35 cent meer dan de papieren versie. Dat bracht de totale prijs voor zo'n rijk geïllustreerd boek op éé gulden vijfentwintig. Het betrof een dubbelnummer en dat kostte tweemaal vijfenveertig cent. Het boekje heeft enkele drukken beleefd en is via internetboekhandels nog ruim verkrijgbaar, in prijs variërend van € 3,50 tot € 14,25. Mijn exemplaar kostte in de opruiming bij het Groninger Antiquariaat Isis slechts vijftig eurocent. De heer Colijn zelf heeft een voorwoord geschreven.


Vanzelfsprekend zijn er voldoende momenten geweest die het hart van zo menig maker van spotprenten sneller heeft doen kloppen. Johan Coenraad Braakensiek (1858-1940), schilder, graficus en illustrator, heeft er heel wat getekend en in het bewuste boekje is dan ook tweeëntwintig procent van de beeldende inhoud uit diens tekenpen afkomstig: 22 van de 100 karikaturen. De hierboven afgedrukte karikatuur van Braakensiek is op 8 januari 1911 opgenomen in De Groene. Dat was vier dagen nadat Colijn Minister van Oorlog was geworden. Het onderschrift luidde:

Colijn, een brave boerenzoon,
Het puikje van de dorpelingen,
Arbeidzaam, wèlgemaakt en schoon,
Dorst naar Bellona's hand te dingen.

Naoorlogse roem
De vroegere vooraanstaande politicus van gereformeerden huize stierf in ballingschap op 18 september 1944 in het Duitse Ilmenau. De grootste bekendheid heeft de man na de oorlog gehouden door zijn sussende houding en zijn woorden "Ga nu gerust slapen, de Regeering waakt en doet de rest." Dat gebeurde medio maart 1936 toen de spanningen alom in Europa opliepen. Die houding met bijbehorende tekst werd niet door iedereen op de 'juiste waarde' geschat, hetgeen tot uiting kwam in een karikatuur in het dagblad De Telegraaf van 19 maart 1936, waarin Colijn werd voorgesteld als De Wachter van de Nacht, getekend door Louis Raemaekers (1869-1956). Het is een der laatste karikaturen van de honderd die in het hier omschreven boekje zijn opgenomen.
Iemand die daar gevoel voor heeft en de rest ook wil zien, kan nog ruimschoots via internetboekhandels terecht.